#22 Archief 2.0 en de toekomst van de archieven

Om dit blog eens met een open deur te beginnen: met de komst van internet is er zo veel veranderd. Waren we vroeger gewend dat we een instelling als een bibliotheek of een archief moesten bezoeken (of op z'n minst bellen) om erachter te komen of het gezochte boek/informatie bij de instelling aanwezig was, zijn we nu gewend dat te doen vanaf onze eigen bank op een tijdstip dat het ons uitkomt. Daarmee is de drempel om gebruik te maken van archiefdiensten een stuk lager komen te liggen. Voor het verkrijgen van een kopie van een document hoef je niet eens de deur meer uit. Je bestelt het via de website en krijgt het een binnen een paar weken thuisgestuurd.

Maar de komst van het internet heeft meer effecten dan alleen het verlagen van de drempel. Ook het verwachtingspatroon van de gebruiker is veranderd. Met de komst van Google heeft men een heel ander beeld gekregen van het zoeken naar informatie. Je bent immers gewend dat met een druk op de knop de gezochte informatie voor je neus staat. Het gebeurt dan ook regelmatig dat een bezoeker flink op zijn neus kijkt als we het door hem of haar gezochte document niet binnen vijf minuten tevoorschijn kunnen toveren. Mensen verwachten soms daadwerkelijk dat al onze archieven digitaal beschikbaar en doorzoekbaar zijn. Dat we dat ooit voor elkaar zullen krijgen is natuurlijk een illusie, maar dat betekent niet dat je het dan maar helemaal moet laten zitten.

Ik was dan ook erg verbaasd in één van de reacties op het blog van Kate Theimer te lezen, dat het inzetten van archief 2.0 niet nodig is omdat de bejaarde archiefgebruikers er geen gebruik van zouden maken. Volgens mij gebruiken bejaarden het internet tegenwoordig ook intensief, maar los van dat, denk ook aan je toekomstige gebruikers. De komende generaties archiefbezoekers zijn allemaal opgevoed met de computer, Google en de 24 uurs beschikbaarheid van informatie. Zorg dat je ze straks kunt faciliteren.

Tergelijkertijd loopt ook de discussie hoe ver je moet gaan om de bezoekers te faciliteren. Moeten we alle terminologie zo sterk vereenvoudigen, dat iedereen het snapt? Of blijven we een zekere basiskennis veronderstellen van de archiefgebruiker? Zelf vind ik dat een erg moeilijke discussie. Wanneer we alles in hapklare brokken serveren, ontneem je mensen wellicht de mogelijkheid om zelf ontdekkingen te doen. Maar niet iedereen wil ontdekken, zij willen gewoon de gezochte informatie zonder daar moeite voor te hoeven doen.

Hetzelfde geldt voor openingstijden. Onlangs las ik een discussie over het ook 's avonds opengooien van een chatdienst. Zelf vind ik dat wat te ver gaan. Ik vermoed dat degene die dat bedacht heeft niet zelf onregelmatig hoeft te gaan werken :) Over het algemeen krijgen mensen bij ons binnen een dag een reactie op hun mail. En dat is voor de meesten echt snel genoeg. Je kunt dategene wat je zoekt toch pas tijdens openingstijden inzien. Maar weinig archiefonderzoek is zo dringend dat men op zondag per se het antwoord nodig heeft.

Mijn conclusie over Archief 2.0 is dat het absoluut noodzakelijk is. Je gebruikersgroep verandert en je moet mee of je wordt overbodig. Wat men op internet niet vindt, wordt vaak beschouwd als niet bestaand. Wie op onze site niets vind over zijn of haar onderwerp, zal niet meer langs komen om te zien of er misschien toch iets is. Bovendien biedt archief 2.0 gebruikers de kans om ook zelf relevante informatie toe te voegen. Er is zo veel werk te verrichten, dat we het ons niet kunnen permitteren om de gebruikers van onze archieven niet mee te laten werken aan het ontsluiten.

De vraag blijft echter, waar ligt de grens? Hoe ver moet je gaan? Waar zitten mensen wel en waar zitten ze niet op de wachten? Ik denk dat we dat maar op één manier kunnen uitvinden: gewoon proberen. En dan komen we er vanzelf wel achter wat werkt en wat niet.